Ο καταρράκτης, είναι μια από τις πιο συχνές αιτίες θόλωσης της όρασής μας μετά από κάποια ηλικία. Ο καταρράκτης είναι μέρος του φαινομένου της γήρανσης του ματιού. Ολοι οι άνθρωποι μετά από κάποια ηλικία εμφανίζουν μια θόλωση του φακού. Για τον καταρράκτη δεν υπάρχει άλλη αντιμετώπιση παρά μόνο η χειρουργική, όταν υπάρχει ένδειξη. Η επέμβαση για την αφαίρεση του καταρράκτη είναι η πιο συχνή αλλά και η πιο επιτυχημένη χειρουργική επέμβαση σε όλο το χώρο της Ιατρικής Επιστήμης.
• Ο καταρράκτης είναι η θόλωση του φυσικού φακού του ματιού. Ο φυσικός φακός του ματιού βρίσκεται πίσω από την ίριδα, έχει το μέγεθος φακής και φυσιολογικά είναι διαυγής.
• Δεν προλαμβάνεται ούτε θεραπεύεται με φάρμακα.
• Είναι μια πολύ συνηθισμένη πάθηση και συνήθως παρουσιάζεται με την πάροδο της ηλικίας.
• Μερικές φορές μπορεί να προκληθεί από τραυματισμό, ορισμένες παθήσεις (π.χ. διαβήτη, φλεγμονές του ματιού κ.τ.λ) ή φάρμακα όπως η χρόνια χρήση κορτιζόνης.
• Σε ελάχιστες περιπτώσεις μπορεί και ένα παιδί να γεννηθεί με καταρράκτη (συγγενής καταρράκτης).
Τα κύρια συμπτώματα είναι:
• Θάμπωμα με προοδευτική μείωση της όρασης για μακριά ή για κοντά. Η όραση γίνεται ολοένα και λιγότερο σαφής.
• Λάμψεις και αντανακλάσεις γύρω από ορισμένα αντικείμενα.
• Εξασθενημένη αντίληψη χρωμάτων.
• Εντονη ενόχληση στον ήλιο.
• Απουσία πόνος.
Ολα τα παραπάνω συμπτώματα μπορούν να επηρεάσουν τις καθημερινές δραστηριότητες όπως:
• Οδήγηση, ειδικά το βράδυ ή σε πολύ δυνατό φως.
• Διάβασμα ή παρακολούθηση τηλεόρασης. Σε ορισμένες περιπτώσεις, στα αρχικά στάδια μερικών τύπων καταρράκτη, το διάβασμα επιτυγχάνεται χωρίς γυαλιά.
• Ράψιμο ή άλλες ασχολίες που απαιτούν λεπτομερή παρατήρηση των αντικειμένων.
Η επέμβαση μπορεί να αποφασιστεί, όταν ο καταρράκτης αρχίζει να προκαλεί τέτοια ενόχληση στην ποιότητα της όρασης, με συνέπεια τη δημιουργία προβλημάτων στις καθημερινές δραστηριότητες του ατόμου (ασφαλής οδήγηση αυτοκινήτου, ανάγνωση, τηλεόραση). Βασιζόμενοι στα συμπτώματά σας, εσείς και ο οφθαλμίατρός σας θα αποφασίσετε από κοινού, για το πότε θα γίνει η επέμβαση.
Δεν είναι πλέον αλήθεια ότι ο καταρράκτης πρέπει να είναι 'ώριμος' για ν'αφαιρεθεί. Με τις νέες χειρουργικές τεχνικές (φακοθρυψία) αυτή η αντίληψη αποτελεί πλέον παρελθόν. Αντιθέτως, μάλιστα, η αφαίρεση ενός υπερώριμου σκληρού καταρράκτη, κάνει την επέμβαση πιο δύσολη και μπορεί να περικλείει κάποιες επιπλοκές κατά την διάρκεια της.
Η προεγχειρητική εξέταση των ματιών
Η εξέταση των ματιών πριν την επέμβαση γίνεται για να διαπιστωθεί η συνολική κατάσταση των ματιών, το είδος του καταρράκτη καθώς και για να γίνουν οι απαραίτητες μετρήσεις που θα μας υποδείξουν τον σωστό φακό που θα μπει μέσα στο μάτι.
• Διαθλαστικός έλεγχος και μέτρηση της οπτικής οξύτητας των οφθαλμών
• Μέτρηση οφθαλμικής πιέσεως
• Βυθοσκόπηση, συνήθως χρησιμοποιούνται σταγόνες όπου γίνεται διαστολή της κόρης των οφθαλμών και με τη βοήθεια ειδικών φακών γίνεται εξέταση του εσωτερικού τμήματος του φακού.
• Τοπογοραφία κερατοειδούς (Orbscan)
• Βιομετρία (IOL Master-Zeiss) μετράει με ακρίβεια το αξονικό μήκος του οφθαλμού και υπολογίζει τις διοπτρίες του ενδοφακού που θα τοποθετηθεί κατά την επέμβαση του καταρράκτη.
Εφόσον ολοκληρωθούν οι εξετάσεις και αξιολογηθούν από τον γιατρό, θα ενημερωθείτε εάν πρέπει να αφαιρεθεί ο καταρράκτης άμεσα ή μελλοντικά.
Στις μέρες μας ο καταρράκτης αφαιρείται με την τεχνική της φακοθρυψίας. Μέσα από μια μικρή τομή 3-4 χιλ. και με την βοήθεια υπερήχων που θρυμματίζουν και απορροφούν συγχρόνως τον φακό γίνεται η αφαίρεση του καταρράκτη. Στο τέλος, τοποθετείται ένας τεχνητός ενδοφθάλμιος φακός, ο οποίος είναι μόνιμος. Η επέμβαση τελειώνει χωρίς να χρειάζονται ράμματα. H όραση ανακτάται πιο γρήγορα με την συγκεκριμένη τεχνική.
Τώρα πια δεν είναι απαραίτητη η παραμονή στο νοσοκομείο. Ο ασθενής επιστρέφει στο σπίτι του αμέσως μετά την επέμβαση, η δε επάνοδος στις καθημερινές δραστηριότητες γίνεται από την επόμενη κιόλας μέρα. Ο ασθενής αρχίζει να βλέπει ήδη καλύτερα μετά την επέμβαση και με την πάροδο των ημερών η όραση καλυτερεύει. Η εγχείρηση γίνεται με τοπική αναισθησία με σταγόνες και ο ασθενής φεύγει από το χειρουργείο χωρίς προστατευτική γάζα. Ο φακός ο οποίος τοποθετείται μέσα στο μάτι, έχει την ικανότητα να διορθώσει την μυωπία ή την υπερμετρωπία αν υπήρχε πριν την επέμβαση, με συνέπεια να μην χρειάζονται συνήθως γυαλιά μετά την επέμβαση. Σε ένα μικρό ποσοστό ασθενών χρειάζεται μια μικρή διόρθωση με γυαλιά για ορισμένες δραστηριότητες (οδήγηση, τηλεόραση). Η προσέγγιση στην μετεγχειρητική διόρθωση συζητείται με τον χειρουργό με σκοπό να καλυφθούν οι απαιτήσεις και οι ανάγκες του ασθενούς.
Τύποι φακών
Μονοεστιακός
Μέχρι πριν μία δεκαετία περίπου, ο μοναδικός τύπος ενδοφακού ήταν ο μονοεστιακός ενδοφακός, ο οποίος χρησιμοποιείται σε μεγάλο βαθμό μέχρι και σήμερα και παρέχει πολύ καλή οπτική οξύτητα μόνο για μακρινή ή μόνο για κοντινή απόσταση, ανάλογα με τις ανάγκες του ασθενούς.
Πολυεστιακός
Το 1997 κυκλοφόρησε ο πρώτος πολυεστιακός ενδοφακός, ο οποίος έφερε μια νέα εποχή στην χρήση των ενδοφακών και έδωσε την δυνατότητα στους ασθενείς να έχουν ταυτόχρονα πολύ καλή μακρινή και κοντινή όραση.
Από τότε, οι πολυεστιακοί ενδοφακοί έχουν τελειοποιηθεί και ορισμένα οπτικά τους μειονεκτήματα όπως το θάμβος σε χαμηλές συνθήκες φωτισμού και η φωτεινή άλως γύρω από τα φώτα, τα συναντάμε πλέον σπάνια.
Με λίγα λόγια, ο πολυεστιακός φακός θεραπεύει μαζί με τον καταρράκτη και την πρεσβυωπία, αφήνοντας τον ασθενή πρακτικά ανεξάρτητο από την χρήση γυαλιών.
Προσαρμοστικός
Παρόμοιος με τον πολυεστιακό είναι ο προσαρμοστικός ενδοφακός, ο οποίος σε αντίθεση με τον πολυεστιακό που παραμένει ακίνητος μέσα στο περιφάκιο, είναι έτσι σχεδιασμένος ώστε να αλλάζει σχήμα και θέση ανάλογα με το ερέθισμα της προσαρμογής για να παρέχει καλή κοντινή όραση.
Τορικός
Ο τορικός ή αστιγματικός ενδοφακός κάνει δυνατή τη μείωση ή τον περιορισμό του κερατοειδικού αστιγματισμού και βελτιώνει ακόμη περισσότερο την μακρινή όραση συγκριτικά με τον μονοεστιακό ενδοφακό.
Η τεχνική αφαίρεσης του καταρράκτη μέσα από μικροσκοπική τομή με σταγόνες προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα. Με την τεχνική αυτή ο ασθενής επιστρέφει στην καθημερινή του δραστηριότητα άμεσα από την επόμενη κιόλας μέρα. Η παραμονή στο χειρουργείο είναι πολύ μικρότερη και δεν χρειάζεται νοσηλεία.
Για την επέμβαση δεν χρειάζεται ούτε γενική αναισθησία αλλά ούτε αναισθησία με βελόνες. Δεν τοποθετούνται ράμματα κατά την επέμβαση. Τα ράμματα μπορεί να ενοχλούν μετεγχειρητικά και μπορεί να προκαλέσουν αστιγματισμό. Η τομή επουλώνει γρηγορότερα και πιο φυσικά. Ολα αυτά έχουν ως συνέπεια λιγότερες πιθανές διεγχειρητικές και μετεγχειρητικές επιπλοκές, με αποτέλεσμα γρηγορότερη ανάκτηση της όρασης.
Η θόλωση του περιφακίου ή δευτερογενής καταρράκτης
Στην περίπτωση της θόλωσης της μεμβράνης (περιφάκιο) που αφήνουμε για να τοποθετηθεί ο ενδοφακός μετά την αφαίρεση του καταρράκτη και παίρνει την όρο του δευτερογενούς καταρράκτη, η όραση μπορεί να μειωθεί αρκετά και σταδιακά. Στην περίπτωση αυτή, χρησιμοποιούμε την ακτίνα ενός ειδικού laser που σπάει ανώδυνα την θολωμένη μεμβράνη και αποκαθιστά την πτώση της όρασης που είχαμε μετά την επέμβαση του καταρράκτη μας.
Αυτό συμβαίνει σε ένα ποσοστό γύρω στο 10% των ασθενών που χειρουργήθηκαν για καταρράκτη. Η επέμβαση μπορεί να γίνει στο ιατρείο χωρίς νοσηλεία.
Επιπλοκές κατά την επέμβαση του καταρράκτη
Όταν η φακοθρυψία γίνεται από έμπειρους χειρουργούς, με σύγχρονο εξοπλισμό και σε καλά οργανωμένο χειρουργικό χώρο, οι επιπλοκές είναι εξαιρετικά σπάνιες.
Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε την μόλυνση, τη φλεγμονή, την αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς και την αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης.
Ας μην ξεχνάμε ότι η φακοθρυψία είναι ίσως η πιο ασφαλής χειρουργική επέμβαση που γίνεται στο ανθρώπινο σώμα με ποσοστό επιτυχίας περίπου 97%.
Οι περιπτώσεις όπου η επέμβαση καταρράκτη δεν οδηγεί σε βελτίωση της οπτικής οξύτητας, είναι κυρίως λόγω υποκείμενης οφθαλμικής νόσου που αφορά τον βυθό του οφθαλμού.
Πρέπει να επισημάνουμε στο σημείο αυτό ότι τα ποσοστά μολύνσεων σε σύγκριση με τα πολύ μεγάλα νούμερα επεμβάσεων για καταρράκτη είναι πολύ μικρά.