Η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας σχετιζόμενη με την ηλικία, είναι η πιο συχνή αιτία μη αναστρέψιμης τύφλωσης στον δυτικό κόσμο. Η πάθηση αυτή προσβάλει την κεντρική περιοχή του βυθού του ματιού, η οποία είναι και η πιο σημαντική. Η συνέπεια; Μια σταδιακή μείωση της κεντρικής όρασης χωρίς άλλα συμπτώματα. Η ωχρά κηλίδα αντιστοιχεί στο κεντρικό τμήμα του αμφιβληστροειδούς, δηλαδή του χιτώνα που αντιστοιχεί στο βυθό του ματιού. Αυτή δε είναι και το πιο σημαντικό τμήμα του αμφιβληστροειδούς πάνω στο οποίο πέφτουν οι ακτίνες και σχηματίζονται τα είδωλα. Όπως καταλαβαίνουμε η ωχρά είναι το πιο σημαντικό μέρος του αμφιβληστροειδούς για να βλέπουμε ευκρινώς.
Η γεροντική εκφύλιση της ωχράς είναι μια πολυπαραγοντική νόσος, δηλαδή βρέθηκε ότι υπάρχουν πολλοί παράγοντες που παίζουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνισή της. Αυτοί οι παράγοντες κινδύνου μπορεί να είναι η ηλικία, η κληρονομικότητα, οι ανοιχτόχρωμες ίριδες, το κάπνισμα, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, καθώς και η ηλιακή ακτινοβολία. Φυσικά ο πιο σημαντικός παράγοντας είναι η διαδικασία της γήρανσης.
Οι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση ηλικιακής εκφύλισης ωχράς κηλίδας που είναι γνωστοί μέχρι σήμερα είναι οι εξής:
• Ηλικία: Βασικός παράγοντας κινδύνου, όπως άλλωστε αναφέρεται και στο όνομα της νόσου, είναι η ηλικία. Όσο αυξάνεται η ηλικία, τόσο αυξάνεται και η πιθανότητα εμφάνισης της νόσου. Όπως αναφέρθηκε και στην αρχή, τελευταίες μελέτες έδειξαν ότι η πιθανότητα εμφάνισης ηλικιακής εκφύλισης ωχράς κηλίδας, αυξάνεται από 2% στα άτομα μέσης ηλικίας (50ετών) σε περίπου 30% στα άτομα ηλικίας άνω των 75 ετών.
• Φύλο: Οι γυναίκες εμφανίζουν συχνότερα την νόσο, λόγω των χαμηλών επιπέδων οιστρογόνων μετά την εμμηνόπαυση.
• Ο κληρονομικός παράγοντας φαίνεται ότι παίζει σημαντικό ρόλο τόσο στη πιθανότητα εμφάνισης, όσο και στη βαρύτητα εξέλιξης της πάθησης.
Επιδημιολογικές μελέτες έχουν αναδείξει αρκετούς τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου εμφάνισης ηλικιακής εκφύλισης ωχράς κηλίδας:
• Κάπνισμα
• Κακή διατροφή σε συνδυασμό με αυξημένο δείκτη μάζας-σώματος (BMI)
• Αρτηριακή υπέρταση, αυξημένα επίπεδα χοληστερίνης
• Απροστάτευτη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία
1. ΞΗΡΟΥ ΤΥΠΟΥ ΕΚΦΥΛΙΣΗ ΩΧΡΑΣ ΚΗΛΙΔΑΣ:
Η ξηρού τύπου εκφύλιση ωχράς κηλίδας μπορεί να εμφανίζεται μόνο στο ένα ή και στα δύο μάτια. Όταν επηρεάζεται μόνο το ένα μάτι, τα συμπτώματα μπορεί να μην γίνουν άμεσα αντιληπτά από τον ασθενή, λόγω του ότι το άλλο μάτι βλέπει καλά.
• Αρχικά, ήπια μείωση της οπτικής οξύτητας (Θολή μακρινή αλλά και κοντινή όραση)
• Ανάγκη για περισσότερο φως
• Ξεθώριασμα χρωμάτων
• Δυσκολία στην όραση κατά την μετάβαση από φωτεινό σε σκοτεινό χώρο
• Δυσκολία στην αναγνώριση προσώπων
• Αντίληψη γκρίζας περιοχής στο κέντρο του οπτικού πεδίου
2. ΥΓΡΟΥ ΤΥΠΟΥ ΕΚΦΥΛΙΣΗ ΩΧΡΑΣ ΚΗΛΙΔΑΣ:
Χαρακτηριστικό της υγρής εκφύλισης ωχράς κηλίδας είναι ότι τα συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως απότομα και επιδεινώνονται γρήγορα.
• Μεταμορφοψία: δηλαδή παραμόρφωση των γραμμών. Οι ευθείες γραμμές φαίνονται κυματιστές, με καμπύλες. (όπως φαίνεται στην εικόνα). Υπάρχει ένα πολύ απλό και αξιόπιστο test για τον έλεγχο της μεταμορφοψίας, ο πίνακας του Amsler, τον οποίο μπορεί ο ασθενής να χρησιμοποιεί ανά πάσα στιγμή για την υποκειμενική εκτίμηση της κατάστασης της ωχράς του. (φορώντας τα κοντινά του γυαλιά, με επαρκή φωτισμό, σε απόσταση 30-40cm, ελέγχει ξεχωριστά το κάθε μάτι)
• Γκρίζες ή μαύρες κηλίδες στο οπτικό πεδίο
• Μικροψία (διαταραχή στην αντίληψη του μεγέθους των αντικειμένων)
• Πλήρης απώλεια της κεντρικής όρασης.
Ο τακτικός οφθαλμολογικός έλεγχος βοηθάει στην πρώιμη και έγκαιρη διάγνωση της εκφύλισης ωχράς κηλίδας, πολύ πριν ο ασθενής αντιληφθεί τα συμπτώματα της νόσου.
Βυθοσκόπηση
Είναι ο έλεγχος του ‘βυθού’ του οφθαλμού, ο οποίος γίνεται εύκολα από τον οφθαλμίατρο με έναν ειδικό φακό, αφού πρώτα έχει διασταλεί η κόρη του ματιού με την βοήθεια μυδριατικών κολλυρίων. Δεν πρόκειται για κάποια ειδική οφθαλμολογική εξέταση, αλλά ανήκει στις εξετάσεις που γίνονται σε κάθε πλήρη οφθαλμολογικό έλεγχο. Με την βυθοσκόπηση μπορεί να διαγνωστούν και οι δύο μορφές της.
Φλουοραγγειογραφία.
Αν εμφανιστούν παθολογικά στοιχεία με την βυθοσκόπησης τότε προχωράμε με πιο ειδικές εξετάσεις, όπως η Φλουοραγγειογραφία. Με την εξέταση αυτή έχουμε την δυνατότητα να δούμε αν υπάρχουν βλάβες στον αμφιβληστροειδή και στην ωχρά και αν σχηματίζονται παθολογικά αγγεία κάτω από αυτά. Η διαγνωστική αυτή μέθοδος, γίνεται με την διοχέτευση στο αίμα χρωστικής (φλουορεσκείνης), που κάνει δυνατή την φωτογράφιση των παθολογικών αγγείων και την ακριβή εκτασή τους.
Τομογραφία της ωχράς κηλίδας (OCT)
Εξετάζεται στοιβάδα προς στοιβάδα ο αμφιβληστροειδής και εμφανίζονται αλλοιώσεις που αφορούν την περιοχή της ωχράς, νεοαγγειακές μεβράνες που ξεκινούν από τον χοριοειδή, παρουσία ή όχι υγρού και αυτό χωρίς την χρήση χρωστικής ή άλλης ουσίας, χωρίς μυδρίαση σε πολύ μικρό χρόνο. Το OCT χρησιμοποιείται για να ελέγχουμε και την πορεία της θεραπείας και την εξέλιξη της εκφύλισης στον χρόνο.
Πολυβιταμινούχα συμπληρώματα διατροφής:
Δεν υπάρχει κάποια αποδεδειγμένη θεραπεία για την ξηρού τύπου εκφύλιση ωχράς κηλίδας. Επιστημονικές μελέτες έδειξαν ότι η λήψη αντιοξειδωτικών βιταμινών και ψευδαργύρου, μπορεί να μειώσει τουλάχιστον κατά 25 %, την πιθανότητα μετάπτωσης στην εξιδρωματική (υγρή) μορφή της εκφύλισης ωχράς κηλίδας.
Κάποια συμπληρώματα διατροφής που μπορούν να βοηθήσουν είναι:
• Βιταμίνη C – 500 mg
• Βιταμίνη E – 400 IU
• Λουτεϊνη – 10 mg
• Ζεαξανθίνη – 2 mg
• Ψευδάργυρος – 80 mg
• Χαλκός 2 mg
Επίσης η μείωση των παραγόντων κινδύνου μπορεί να βοηθήσει: Διακοπή καπνίσματος, υγιεινή διατροφή πλούσια σε φρέσκα φρούτα και λαχανικά, ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης και της χοληστερίνης, καθημερινή σωματική άσκηση, χρήση απορροφητικών γυαλιών ηλίου.
Ενδοβολβικές εγχύσεις αντιαγγειογενετικών παραγόντων (anti-VEGF):Οι αντιαγγειογενετικοί παράγοντες είναι ουσίες που αναστέλλουν την παραγωγή παθολογικών αγγείων στην περιοχή της ωχράς. Εγχέονται ενδοβολβικά μέσα στην υαλοειδική κοιλότητα, σε ειδικά διαμορφωμένα ιατρεία ή κλινικές, κάτω από άσηπτες συνθήκες, αφού προηγηθεί τοπική αναισθησία με σταγόνες στον οφθαλμό. Όλη η διαδικασία γίνεται μέσα σε λίγα λεπτά, χωρίς να προκαλείται πόνος και χωρίς να χρειάζεται νοσηλεία. Η ένεση επαναλαμβάνεται κάθε ένα μήνα και συνήθως γίνονται αρχικά 3 ενέσεις και ανάλογα με την ανταπόκριση του ασθενούς αποφασίζεται η συνέχιση ή όχι της θεραπείας.
Argon laser φωτοπηξία:
Εναλλακτικά, σε περιπτώσεις που η βλάβη βρίσκεται μακριά από το κέντρο της ωχράς κηλίδας μπορεί να εφαρμοστεί laser, με σκοπό την καταστροφή της βλάβης από την εκπεμπόμενη υψηλή θερμότητα. Η θέση της βλάβης ανιχνεύεται με την βοήθεια της φλουοραγγειογραφίας. Μετά την θεραπεία με laser, παραμένει ένα μόνιμο σκότωμα στην περιοχή του οπτικού πεδίου που αντιστοιχεί στην θέση της βλάβης.
Φωτοδυναμική θεραπεία (PDT-Visudyne):
Είναι γνωστή και ως ‘ψυχρό’ laser. Ήταν η θεραπεία εκλογής για την εξιδρωματικού τύπου πριν την εμφάνιση των αντιαγγειογενετικών παραγόντων, με φτωχά όμως αποτελέσματα. Σήμερα, χρησιμοποιείται πλέον για την θεραπεία άλλων παθήσεων της ωχράς κηλίδας και όχι για την εκφύλιση της ωχράς κηλίδας.
Χειρουργική θεραπεία: Περιλαμβάνει αφαίρεση της νεοαγγειακής μεμβράνης και μετατόπιση της ωχράς κηλίδας σε γειτονική, υγιή περιοχή του αμφιβληστροειδούς. Βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη, λόγω των πολλών μετεγχειρητικών επιπλοκών.