Ο στραβισμός είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει κάθε κατάσταση κατά την οποία τα μάτια δεν είναι παράλληλα – δηλαδή όταν το ένα μάτι στρέφεται ή ξεφεύγει προς τα μέσα, έξω, πάνω ή κάτω. Ο στραβισμός μπορεί να είναι παρών συνεχώς, ή μπορεί να εμφανίζεται όταν το παιδί είναι κουρασμένο, άρρωστο ή όταν εστιάζει σε κοντινά αντικείμενα.
Ο στραβισμός είναι μια συχνή παιδική πάθηση, η οποία μπορεί να είναι προφανής από την ημέρα της γέννησης ή μπορεί να εμφανισθεί αργότερα, ακόμα και μετά την ενηλικίωση. Συχνά εμφανίζεται σαν κληρονομική πάθηση μέσα στην οικογένεια, αλλά ενδέχεται και να μην υπάρχουν συγγενείς με την ίδια πάθηση.
Μερικοί συχνοί τύποι στραβισμού είναι οι εξής:
Ιδιοπαθής βρεφική εσωτροπία:
Είναι ο αγνώστου αιτιολογίας συγκλίνων στραβισμός, που εμφανίζεται μέσα στους πρώτους 6 μήνες της ζωής.
Προσαρμοστικός συγκλίνων στραβισμός:
Είναι μία μορφή εσωτροπίας, η οποία εμφανίζεται συνήθως σε παιδιά ηλικίας 2-3 ετών. Τα παιδιά αυτά έχουν συνήθως υψηλή υπερμετρωπία και κατά την προσπάθειά τους να εστιάσουν, τα μάτια τους στρέφονται προς τα μέσα (δηλ. προς την μύτη).
Εξωτροπία:
Είναι ο τύπος του στραβισμού κατά τον οποίο τα μάτια στρέφονται προς τα έξω, κυρίως όταν το παιδί κοιτάει μακριά. Μπορεί να εμφανίζεται περιστασιακά όταν το παιδί είναι αφηρημένο, κουρασμένο ή όταν βρίσκεται στο έντονο φως του ήλιου.
Για να μπορέσουν τα μάτια να ευθυγραμμιστούν και να εστιάστουν ταυτόχρονα στον ίδιο στόχο, πρέπει οι οφθαλμοκινητικοί μύες του κάθε ματιού να συνεργαστούν μεταξύ τους, αλλά και με τους μύες του άλλου ματιού.
Η συνεργασία αυτή ελέγχεται από τον εγκέφαλο, ο οποίος ταυτίζει τις δύο εικόνες σε μία, τρισδιάστατη εικόνα (αίσθηση του βάθους στο χώρο), αναπτύσσοντας έτσι τις λεγόμενες πλήρεις διόφθαλμες λειτουργίες (στερεοσκοπική όραση).
Όταν ένα από τα δύο μάτια στραβίζει, τότε ο εγκέφαλος λαμβάνει δύο διαφορετικές εικόνες. Ο παιδικός εγκέφαλος στην προσπάθειά του να αποφύγει το πολύ ενοχλητικό σύμπτωμα της διπλωπίας που του προκαλεί ο στραβισμός, ξεκινάει να αγνοεί την εικόνα που προέρχεται από το μάτι που στραβίζει και προτιμά την εικόνα από το φυσιολογικό μάτι. Με τον μηχανισμό αυτό εμποδίζεται τελικά η ανάπτυξη διόφθαλμων λειτουργιών, δηλαδή τρισδιάστατης όρασης.
Οι ενήλικες που αναπτύσσουν στραβισμό συνήθως βλέπουν διπλά (διπλωπία), λόγω του ότι ο εγκέφαλός τους έχει ήδη μάθει να λαμβάνει εικόνες και από τα δύο μάτια και κατά συνέπεια δεν μπορεί να αγνοήσει την εικόνα από το μάτι που στραβίζει.
Στους ενήλικες, ο στραβισμός μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία και οφείλεται συνήθως σε τραυματισμό, σε λοίμωξη ή σε κάποιο νόσημα όπως π.χ. πάρεση κάποιου νεύρου ή δυσθυρεοειδική οφθαλμοπάθεια.
Στραβισμός εμφανίζεται πολύ συχνά σε παιδιά με παθήσεις του εγκεφάλου όπως σύνδρομο Down, υδροκέφαλος, εγκεφαλικές παρέσεις, όγκους, προωρότητα. Επίσης, ο συγγενής καταρράκτης και το τραύμα μπορούν να προκαλέσουν στραβισμό. Παρ’ όλα αυτά, η πλειοψηφία των παιδιών με στραβισμό δεν εμφανίζουν κάποιο από τα παραπάνω αίτια.
Στραβισμική αμβλυωπία:
Ο στραβισμός είναι ένας από τους κύριους παράγοντες πρόκλησης αμβλυωπίας, ειδικά όταν συμβαίνει πριν από την ηλικία των έξι ετών. Η συνεχής απώθηση της εικόνας που προκαλεί ο στραβισμός οδηγεί στη μόνιμη ελάττωση της οπτικής οξύτητας του ματιού που στραβίζει. Η στραβισμική αμβλυωπία είναι πιο συχνή στην εσωτροπία (παρέκκλιση του οπτικού άξονα προς τα μέσα) αλλά εμφανίζεται λιγότερο συχνά και στην εξωτροπία.
Το βασικό σύμπτωμα του στραβισμού είναι η κακή ευθυγράμμιση των ματιών, δηλαδή η κατάσταση εκείνη κατά την οποία τα μάτια δεν είναι παράλληλα και δεν εστιάζουν στο ίδιο σημείο.
Στα βρέφη ηλικίας μέχρι τριών μηνών, η ύπαρξη στραβισμού δεν αξιολογείται, γιατί τα μάτια δεν συνεργάζονται ακόμα ικανοποιητικά.
Άλλα σημεία που μπορεί να παρατηρηθούν στον στραβισμό είναι τα ασύμμετρα σημεία αντανάκλασης των δύο ματιών, η κλίση του κεφαλιού προς την μία ή την άλλη μεριά (αντισταθμιστική θέση κεφαλής), η κακή συνεργασία των ματιών κατά την κίνησή τους (κακή συνκινησία) και η απώλεια στερεοσκοπικής όρασης (απώλεια της αίσθησης του βάθους πεδίου).
Ψευδοστραβισμός
Αρκετά συχνά, τα μάτια των βρεφών φαίνεται ότι στραβίζουν, χωρίς όμως να υπάρχει στραβισμός στην πραγματικότητα. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται ψευδοστραβισμός και συμβαίνει λόγω του ότι τα βρέφη και τα μικρά παιδιά έχουν περίσσεια δέρματος στην κάθε πλευρά της μύτης (επίκανθος) και φαρδιά και επίπεδη βάση μύτης, με αποτέλεσμα να σκεπάζεται ένα μικρό τμήμα του ματιού και να δίνει την εντύπωση του στραβισμού. Μεγαλώνοντας το παιδί, ο ψευδοστραβισμός βελτιώνεται και τελικά εξαφανίζεται, σε αντίθεση με τον πραγματικό στραβισμό ο οποίος χρειάζεται οπωσδήποτε θεραπεία.
ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
Η διάγνωση του στραβισμού γίνεται συνήθως στα πλαίσια μίας βασικής οφθαλμολογικής εξέτασης από τον παιδίατρο, ο οποίος στη συνέχεια παραπέμπει το παιδί στον οφθαλμίατρο για πλήρη διαγνωστικό έλεγχο και θεραπεία.
Στον έλεγχο αυτό ο οφθαλμίατρος ελέγχει την οπτική οξύτητα, την οφθαλμοκινητικότητα, την συνεργασία των δύο ματιών και την ανατομική ακεραιότητά τους, μέσα από μία διαδικασία η οποία ανάλογα με την ηλικία του παιδιού περιλαμβάνει ανάγνωση εικόνων και αριθμών. Συνήθως, χρειάζεται να γίνει μυδρίαση, δηλαδή διαστολή της κόρης των ματιών, με την ενστάλαξη ειδικών κολλυρίων, έτσι ώστε να μπορεί να ελεγχθεί ο βυθός και να μετρηθεί με βεβαιότητα η όποια διαθλαστική ανωμαλία του παιδιού.
Η διαδικασία αυτή χρειάζεται παραμονή περίπου μίας ώρας στον χώρο του κέντρου μας.
Η μυδρίαση διαρκεί περίπου 5-6 ώρες και μετά η κόρες των ματιών επανέρχονται στο φυσιολογικό τους μέγεθος.
Η σύσταση της Αμερικανικής Οφθαλμολογικής Ακαδημίας (ΑΑΟ, www.aao.org) είναι ο έλεγχος της όρασης των παιδιών να γίνεται στις ακόλουθες χρονικές περιόδους:
• Νεογέννητα έως 3 μηνών
• 6 μηνών έως 1 έτους (ιδιαίτερα εάν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό αμβλυωπίας, στραβισμού, συγγενούς καταρράκτη, συγγενούς γλαυκώματος ή ρετινοβλαστώματος)
• 3 ετών
• 5 έως 6 ετών
Ο στραβισμός μπορεί να είναι παρών κατά τη γέννηση ή μπορεί να αναπτυχθεί 2-3 χρόνια αργότερα. Η άποψη ότι ένα παιδί με στραβισμό μπορεί να θεραπευθεί μεγαλώνοντας αποτελεί έναν μύθο.
Ο στραβισμός που δεν διαγιγνώσκεται και θεραπεύεται εγκαίρως, μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμη απώλεια όρασης (αμβλυωπία).